Ku wa mbere, gupakira inyanja ya Arctique yaguye ku rwego rwa kabiri rw'urwego rwo hasi kuva Satelite yatangiye mu 1979, abahanga bo muri Amerika bavuze ko ku wa mbere.
Kugeza muri uku kwezi, rimwe gusa mumyaka 42 ishize hari igihanga cya Froepen cyisi gitwikiriye ibirometero kare 4.
Arctique irashobora guhura na ice itari ice-yubusa akiri 2035, abashakashatsi batangaje ukwezi gushize mu kinyamakuru kamere yimihindagurikire y'ikirere.
Ariko ibyo byose bishonga urubura na barafu ntibizamura urwego rwinyanja, kimwe no gushonga ice cubes ntugasuke ikirahure cyamazi, gisaba ikiruhuko cyiza: Ninde ubitayeho?
Tuvugishije ukuri, iyi ni inkuru mbi kubituba bya polar, aribyo, ukurikije ubushakashatsi buherutse buherere, bumaze kuzimangana.
Nibyo, mubyukuri bivuze ko impinduka zikomeye zakarere ka marines yo muri Marinesstemsstemsstemsstemsstemsstemsstemsstemsstem ya Marines, kuva Phytoplankton kugera inyanja.
Nkuko bigaragaye, hariho impamvu nyinshi zo guhangayikishwa ningaruka zo kugabanuka kwa urubura rwa Arcttic.
Ahari igitekerezo cyibanze cyane, abahanga bavuga, ko kugabanuka impapuro za bace ntabwo ari ikimenyetso cyikimenyetso gusa, ahubwo ni imbaraga zitera.
Jeombiste w'ikigo cy'isi cya Maopco yatanze ikigo cy'isi cya kaminuza cyisi cyatangaga ikigo cy'isi cya kaminuza cyijimye cyatangaye uburyo bwo gutanga ibitekerezo byijimye. "
Ariko iyo indorerwamo yasimbuwe n'amazi y'ubururu yijimye, nko ku ijanisha rimwe ry'ingufu z'isi zakiriwe.
Ntabwo tuvuga ahantu kashe hano: itandukaniro riri hagati yurupapuro rwurubura byibuze kuva 1979 kugeza 1990 kandi ingingo yo hasi yanditswe muri iki gihe kirenga miliyoni 3, Ubudage na Espagne bahujwe.
Inyanja imaze kwishyiriraho 90 ku ijana byubushyuhe burenze bwakozwe na gaze ya parike ya anthropogenic, ariko ibi biza ku kiguzi, harimo ibiciro byimiti, ubushyuhe bwimbitse bwa Marine no gupfa.
Sisitemu y'ibihe bigoye by'isi birimo imigezi ihuza inyanja iterwa n'umuyaga, imitwe, n'icyitwa Thermohaline ku bushyuhe ("urugwiro").
Ndetse impinduka nto muri convestior umukandara winyanja (inzu zigenda hagati yinkingi kandi zikaba inyanja eshatu) zirashobora kugira ingaruka mbi kuri ikirere.
Kurugero, hashize imyaka igera ku 13.000, nkuko isi yahindutse kuva kera mugihe cyimiterere yemereye ubwoko bwacu gutera imbere, ubushyuhe bwisi butunguranye bwagabanije ingero nke.
Ibimenyetso bya geologi byerekana ko gukwirakwiza mu mutinda mu rutonde rwa Thermohaline cyatewe no kwihuta kandi byihuse kwihuta kw'amazi meza akonje muri Arctique ari mu rwego rwo kubiryozwa.
Umushakashatsi Xavier Fetiyumu yatangaje ati: "Amazi meza yo gushonga inyanja no ku rubura rwo muri Gregeland.
"Niyo mpamvu Uburayi bw'iburengerazuba bufite ikirere cyoroheje kuruta Amerika y'Amajyaruguru ku burebure bumwe."
Urupapuro runini runini ku butaka muri Greenland rwatakaje toni zirenga miliyari 500 z'amazi meza umwaka ushize, byose byasohotse mu nyanja.
Umubare w'amafaranga ni igice kubera kuzamuka ubushyuhe, bizamuka byikubye kabiri igipimo muri Arctique kuruta iyi si yose.
AFP ati: "Ubushakashatsi bwinshi bwerekanye ko kwiyongera mu mpeshyi ya Arctique igice cyatewe ku rugero ruto rw'inyanja.
Nk'uko ubushakashatsi bwasohotse mu kinyamakuru kamere muri Nyakanga, inzira y'ubu iki bw'imihindagurikire y'ikirere no mu mpeshyi y'ubusa, nk'uko byasobanuwe n'itsinda ry'umuryango w'abibumbye ryimihindagurikire y'ikirere, riri munsi ya kilometero kare. Mu mpera z'ikinyejana, idubu rwose izanzara mu rupfu.
Umuhanga mu by'ubushakashatsi yagize ati: "Ubushyuhe bushingiye ku bantu busobanura imiti ya Polar ifite amakuru mpuzamahanga, yatangajwe na AFP.
Igihe cyohereza: Ukuboza-13-2022